Στελέχη της εκπαίδευσης: στελέχη των «τυπικών προσόντων». Φεύ!

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Από τον επιθεωρητή στον σχολικό σύμβουλο[*], από τον σχολικό σύμβουλο στον συντονιστή εκπαιδευτικού έργου, από τον συντονιστή εκπαιδευτικού έργου στον σχολικό σύμβουλο… Από το έναν διευθυντή σχολικής μονάδας στον άλλο διευθυντή σχολικής μονάδας, από τον άλλο διευθυντή σχολικής μονάδας στον επόμενο διευθυντή σχολικής μονάδας, που συνήθως είναι το ίδιο πρόσωπο - τα ίδια πρόσωπα και πάει λέγοντας, χρόνια τώρα…

Θέσεις ευθύνης είναι οι σχολικοί σύμβουλοι, οι διευθυντές σχολικών μονάδων, οι διευθυντές πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι περιφερειακοί διευθυντές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο τρόπος που επιλέγονται από τη δεκαετία του ΄80 και μετά, δείχνει τον πολιορκητικό κριό της εκάστοτε εκπαιδευτικής πολιτικής, του εκάστοτε κόμματος που κυβερνά την πολύπαθη πατρίδα μας, κατεπάνω στην εκπαίδευση. Με την απογοήτευση και την απελπισία στα πρόσωπα πολλών εκπαιδευτικών πως, τίποτα δεν αλλάζει στον εκπαιδευτικό διοικητικό μηχανισμό, με τη διαπίστωση ότι αυτός, στην κυριολεξία, περνά παρατεταμένη κρίση, με τις θέσεις ευθύνης να είναι προσωποπαγείς και να στηρίζονται μόνο στα τυπικά προσόντα. Ζούμε στην εποχή των «τυπικών προσόντων». Φεύ! Η αξιολόγηση της προσωπικότητας του υποψηφίου όταν διεκδικεί μια θέση ευθύνης να αφήνεται σε επιτροπές που με την εκμαυλιστική ρητορική τους νομίζουν πως όλα γίνονται αξιοκρατικά. Όμως, αυτή η ρητορική μπάζει από όλες τις μπάντες με την αναξιοκρατία της. Την αναξιοκρατία όχι μόνο των ημερών μας αλλά και παλαιότερων καιρών. Πολλοί θα θυμούνται τι «μαγειρέματα» γίνονταν πριν ολίγα χρόνια, με την επιλογή διευθυντών σχολικών μονάδων μέσα από τους συλλόγους διδασκόντων.

Θα συνταιριάξω εδώ δύο σημαντικούς κατ’ εμέ φιλοσόφους. Κι αυτό γιατί η εκπαίδευση και στο ζήτημα του διοικητικού μηχανισμού της εξαρτάται άμεσα από την πολιτική. Ο πολύς Μοντεσκιέ έλεγε για τους πολιτικούς ότι είναι «πληρωμένοι πράκτορες των χρηματιστών». Κι ο Γάλλος φιλόσοφος - δύο αιώνες μετά τον Μοντεσκιέ - Ζαν Κλωντ Μισεά, με οξύτατο τρόπο καταγγέλλει ότι το σχολείο έχει καταντήσει ένα «μεγάλο πάρκο σχολικών ατραξιόν». Οι «αξιολογητές», λοιπόν, των στελεχών ευθύνης στην εκπαίδευση, στηριζόμενοι στις επιλογές των εκάστοτε πολιτικών του ΥΠΑΙΘ, αξιολογούν μόνο τα «τυπικά προσόντα» του υποψηφίου για μια θέση ευθύνης· ορέγονται ένα σχολείο - εκσυγχρονισμένο το λένε - το οποίο, όμως, «δεν θα είναι ποτέ ικανό να συναγωνιστεί ούτε μια στιγμή τη σπινθηροβόλα, πανταχού παρούσα και αδιάκοπα ανανεούμενη νεανική κουλτούρα».

Όλα θυσιάζονται στο βωμό της καριέρας - πολλά από τα στελέχη της εκπαίδευσης είναι καριερίστες - με τα θεμέλια της εκπαίδευσης να διασαλεύονται επικίνδυνα. Προσδοκία όχι τον καλύτερο αλλά κάθε αποτροπή του μετρίου ή του χειρότερου, που με καλπασμό θεριεύει. Αυτή, δυστυχώς, είναι η εικόνα όταν έρχεται η στιγμή να γίνει επιλογή στελεχών στην εκπαίδευση. Στελέχη δημιουργήματα κλώνων, πιστοί αναμεταδότες μιας «φιλοσοφίας της παιδείας», που μετατρέπει το σχολείο και τη γνώση από αλήθεια που οφείλει να είναι σε χρήση, σχολείου αυστηρά προσκολλημένου στη ζούγκλα της αγοράς εργασίας, σχολείο υποχείριο του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού της μετανεωτερικότητας. Ελπιδοφόρο το πρόταγμα, εκατό σχεδόν χρόνια πριν: «Κλείστε τα σχολειά για να χτίσουμε καινούργια». Το ‘λεγε ο Μίλτος Κουντουράς. Αλλά ποιος σήμερα διαβάζει Μίλτο Κουντουρά; Ανησυχητικό, πράγματι, το ερώτημα.

[*] Φράγκος, Π. Χρήστος. (1986). «Από τον Επιθεωρητή στον Σχολικό Σύμβουλο». Στο Επίκαιρα Θέματα Παιδείας. Αθήνα: Gutenberg, σσ. 145-152.