Από τον Γιώργο Σεφέρη στο '22 και τανάπαλιν από το '22 στον Γιώργο Σεφέρη

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Τη μεθεπόμενη εβδομάδα (5-7 Σεπτεμβρίου), η Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών και ο Δήμος Μυτιλήνης διοργανώνουν Επιστημονικό Συνέδριο με λίαν ενδιαφέρον θέμα: «Μικρά Ασία 1922. Όψεις του Προσφυγικού Ζητήματος: Μνήμες – Αναπαραστάσεις - Πολιτισμική Ιστορία». Σ’ αυτό συμμετέχω ως μέλος στην Επιστημονική & Οργανωτική Επιτροπή και ως εισηγητής με ανακοίνωση, της οποίας το θέμα είναι το εξής: «Η Γενιά του ’30 και η Μικρασιατική Καταστροφή». Για τη Γενιά του ’30, η μέχρι σήμερα βιβλιογραφία είναι πλουσιότατη, όπως και για τη Μικρασιατική Καταστροφή, με τα πολλά, βέβαια, ερμηνευτικά σχήματά της. 

Προετοιμάζοντας εδώ και μέρες την ανακοινωσή μου, πριν μπω στο τελικό στάδιο συγγραφής της, ξαναδιάβασα πολλές σελίδες από τις Δοκιμές του Γιώργου Σεφέρη. Γι’ αυτές, ουκ ολίγες φορές, όταν τις χρησιμοποιώ σε ομιλίες και μελέτες μου αλλά και στη διδακτική μου πράξη στο μάθημα των Θρησκευτικών, λέω συχνά στους μαθητές μου:  ότι είναι η Αγία Γραφή για τους θεολόγους είναι και οι Δοκιμές του Σεφέρη για τους φιλολόγους· όπως είναι αδύνατον ένας θεολόγος να μην έχει διαβάσει και ξαναδιαβάσει ολόκληρη την Αγία Γραφή, έτσι είναι αδύνατον, και ντροπή συνάμα, ένας φιλόλογος να μην έχει διαβάσει και ξαναδιαβάσει τις Δοκιμές του Σεφέρη. 

Ύλικό χρήσιμο, λοιπόν, οι Δοικιμές - κι όχι μόνο αυτές - για τη Γενιά του ’30 και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Κι επειδή στον Σεφέρη οι στιγμές του Μικρασιατικού Ελληνισμού και της καταστροφής του ’22 είναι άκρως βιωματικές, σταχυολογώ εδώ ένα απόσπασμα από τον καημό του για την άκοπη, αδιάκοπη «χρυσή κλωστή», κατά τον Κ. Θ. Δημαρά, της μακρόσυρτης ελληνικής παράδοσης. Ιδού το απόσπασμα από τη «Δοκιμή»: «Κ. Π. Καβάφης, Θ. Σ. Έλιοτ. Παράλληλοι»:

«Πέρασαν τα χρόνια. Ένα βράδυ, στη συσκοτισμένη Αλεξάνδρεια, λίγες μέρες ύστερα από τη μάχη της Κρήτης, θυμήθηκα πάλι το επίγραμμα του Αχαιού. Ήτανε τραγικά επίκαιρο. Ίσως γι’ αυτό, ίσως επειδή βρισκόμουνα στην πόλη των Πτολεμαίων, το ψυθίρισα ολόκληρο μαζί με τους ακροτελεύτιους κρυπτογραφικούς στίχους του. Και τότε, πρώτη φορά, συλλογίστηκα πως το ποίημα είχε γραφεί στα 1922, στις παραμονές της μικρασιατικής καταστροφής· σχεδόν ασυνείδητα τους μετάφρασα:

Εγράφη εν Αλεξανδρεία υπό Αχαιού·

το έτος που το Έθνος κατεστράφη.

Δεν ήτανε πια ο Καβάφης που πήγαινε να προσκολληθεί στην Ελληνική Ανθολογία, πηδώντας ένα χάσμα αιώνων· δεν ήταν ένας τεχνουργός ψυχρών και τυχαίων παρνασσικών πορτραίτων· ήταν ένας σύγχρονός μου που βρήκε τον τρόπο να εκφράσει τα συναισθήματά του με τη μεγαλύτερη δυνατή συντομία και ένταση, κάνοντας και τον Σιμωνίδη και τα λαμπρά παλαιά επιτύμβια ν’ αφήσουν τους χαλασμένους τάφους και να ‘ρθούν προς εμένα. Μια ζωντανή παρουσία που άγγιζε και το επίγραμμα του Σολωμού στα Ψαρά».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ. (1999). Δοκιμές. Πρώτος τόμος. (1936-1947). Αθήνα: Ίκαρος, σσ. 329-330.

Η συνέχεια στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, στις 6 Σεπτεμβρίου, ημέρα Τρίτη και ώρα 09.00, στην πρώτη συνεδρία, με πρόεδρο την κα Μαρία Γ. Μόσχου, Δρ Ιστορίας της Τέχνης ΕΚΠΑ. Όσοι πιστοί στην Ιστορία, τη Λογοτεχνία, την Τέχνη και τη Θεολογία προσέλθετε…