Ανάβαση στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

«Η διαπίστωση αυτή, ότι δηλαδή η Ορθόδοξη ανάγνωση του Παπαδιαμάντη εγκαινιάζεται το 1961, ξαφνιάζει. Μα καλά, απορείς, δεν είχαν πάρει είδηση μέχρι τότε ότι ο μεγάλος πεζογράφος μας είναι “τέκνο γνήσιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας” (5.165) και δεν βρέθηκε κανείς να τον ερμηνεύσει ή να τον διεκδικήσει ως εκφραστή της, όταν μάλιστα οι δεσμοί της ελληνικής κοινωνίας με την Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν στενοί, και πάντως στενότεροι από ό,τι κατά τη δεκαετία του ’60; Όσο πάντως απορίας άξιο αι αν είναι, έτσι έχουν, φαίνεται, τα πράγματα, αν κρίνω από το υποκεφάλαιο “Θρησκεία και διανόηση” (σ. 431-445) της διατριβής της Σοφίας Μπόρα. Ούτε οι χριστιανοί δεν διεκδικούν μέχρι τότε τον Παπαδιαμάντη ως κορυφαίο εκφραστή της πίστης τους. Ο χριστιανισμός και η θρησκευτικότητά του αποτελούν βεβαίως εξαρχής θέματα προς συζήτηση, τα ερωτήματα όμως που απασχολούν είναι άλλα, όπως, αίφνης, πόση δόση παγανισμού έχει ο χριστιανισμός του, πόσο θεολογικό βάθος και μεταφυσική αγωνία έχει η πίστη του ή μήπως εξαντλείται στα λατρευτικά έθιμα και στην τήρηση των λειτουργικών τύπων. Κανείς πάντως από τους σοβαρούς κριτικούς δεν σκέφτηκε ή δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να προβάλει τον Παπαδιαμάντη ως πνευματικό οδηγό για μια Ορθόδοξη ζωή. Αυτό πράγματι θα το προτείνει ο Λορεντζάτος με εκείνο το μαχητικό κείμενο του 1961».

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ. (2011). «Επίμετρο», στο: Ο Παπαδιαμάντης του Ζήσιμου Λορεντζάτου. Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, (επιμ). Αθήνα: Ίκαρος, σ. 117.