Σημαντικές διακρίσεις μαθητριών του Πειραματικού ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου στον 9ο Πανελλαδικό Μαθητικό Διαγωνισμό Φιλοσοφικού Δοκιμίου

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Είναι γεγονός ότι η Φιλοσοφία ως επιμέρους κλάδος της φιλολογικής και ιστορικής επιστήμης δεν απαιτεί μόνο κριτικό στοχασμό, έρευνα και ερμηνεία φιλοσοφικών πηγών και κειμένων, αλλά και ευρύτερη φιλοσοφική ευαισθησία. Με απλά λόγια, δεν μπορεί κανείς να σπουδάζει και να ερευνά τις φιλοσοφικές ιδέες, χωρίς αίσθηση των βαθύτερων εσωτερικών αρμών κάθε φιλοσοφικού συστήματος, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. 

Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, επιτακτική είναι η ανάγκη για τη συστηματική σπουδή της Φιλοσοφίας στο σχολείο. Κι αυτό γιατί ο παραγκωνισμός κι η υποβάθμιση των ανθρωπιστικών επιστημών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, χάριν μιας «Παιδαγωγικής της Καινοτομίας», η οποία συνδυάζεται με την ανάπτυξη της Τεχνολογίας, αντί μέσω του φιλοσοφικού στοχασμού να καλλιεργεί στους μαθητές την κριτική σκέψη και την κριτική αμφισβήτηση μιας «μυθολογίας για την τεχνολογία», εις το έπακρο προωθεί αφελείς δραστηριότητες φετιχισμού γύρω από αυτή και ταυτόχρονα να τη θεοποιεί. Υπ’ αυτή την έννοια, η σχέση των σημερινών μαθητών, κυρίως των τάξεων του Λυκείου, με το γνωστικό αντικείμενο της Φιλοσοφίας, φαίνεται να μην απεγκλωβίζεται από την τυπική διδασκαλία του μαθήματος, που εξαντλείται μόνο στην «άντληση πραγματολογικού χαρακτήρα» της φιλοσοφικής γνώσης και, συνάμα, στην «άκριτη συσσώρευση και απομνημόνευση» αυτής, με αποτέλεσμα οι μαθητές της Β΄ Λυκείου όταν διδάσκονται το μάθημα Αρχές Φιλοσοφίας, ουκ ολίγες φορές αδυνατούν να ορίζουν, να περιγράφουν, να συγκρίνουν και να αντιπαραβάλλουν φιλοσοφικές ιδέες που αφορούν τον άνθρωπο και τον κόσμο και οι οποίες άλλοτε άμεσα κι άλλοτε έμμεσα συνδυάζονται με πολλές επιστήμες, θετικές και θεωρητικές. Ευτυχώς που υπάρχουν οι μαθητικοί διαγωνισμοί και απελευθερώνουν τους μαθητές από το στρίμωγμα που υφίστανται στη διδασκαλία του μαθήματος της Φιλοσοφίας, βάσει του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών. 

«Φιλόσοφος γίνου» έλεγε ο Πιττακός ο Μυτιληναίος, ένας από τους επτά σοφούς της ελληνικής αρχαιότητας. Κι αυτό, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, καλλιεργείται στο σχολείο. Απόδειξη η συμμετοχή δεκάδων μαθητών στον εδώ και εννέα χρόνια καθιερωμένο Πανελλαδικό Μαθητικό Διαγωνισμό Φιλοσοφικού Δοκιμίου, που με επιτυχία διοργανώνει το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, με την υποστήριξη του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων. 

Στον εφετινό 9ο Διαγωνισμό, δύο μαθήτριες του Πειραματικού ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου προκρίθηκαν στη 2η φάση, που έγινε στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Πρόκειται για την Μαρία - Ταξιαρχούλα Στεφανέλλη, μαθήτρια της Α΄ Λυκείου και την Στελλίνα Βόμβα, μαθήτρια της Β΄ Λυκείου, οι οποίες κατετάγησαν στην 7η θέση ανάμεσα σε 15 πανελλαδικά καλύτερους μαθητές. 

Θέμα του διαγωνισμού ήταν: «Η Ελπίδα». Οι μαθητές τόσο στην 1η όσο και στη 2η φάση κλήθηκαν να μελετήσουν και να επεξεργαστούν κείμενα και θέσεις του Θουκυδίδη, του Σαίρεν Κίρκεγκωρ, του Ιμμάνουελ Καντ, του Gabriel Marcel, του Ernst Bloch και του Pritchard Rorty. 

Οι δύο παραπάνω μαθήτριες βρέθηκαν στην Πάτρα το διήμερο Παρασκευή 17 και Σάββατο 18 Ιανουαρίου. Το απόγευμα της πρώτης ημέρας συμμετείχαν στον Τελικό του Πανελλαδικού Μαθητικού Διαγωνισμού, συγγράφοντας σχετικό με την ελπίδα δοκίμιο και στη συνέχεια παρακολούθησαν διάλεξη με τίτλο: «Η ελευθερία ως παιδαγωγικός στόχος. Για την επικαιρότητα της καντιανής θεωρίας της αγωγής», με ομιλητή τον Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Φιλοσοφίας κ. Γεώργιο Σαγκριώτη. Την επόμενη ημέρα συμμετείχαν στη διεξαγωγή δοκιμασίας για τη Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας, συγγράφοντας ξενόγλωσσο φιλοσοφικό δοκίμιο σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Κατόπιν πήραν μέρος σε ανοιχτή συζήτηση με τους εκπαιδευτικούς για τη θέση της Φιλοσοφίας στο Curriculum του Λυκείου σήμερα. Ακολούθως παραβρέθηκαν στην αίθουσα Οδυσσέας Ελύτης για την Τελετή Λήξης, όπου ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα, ανακηρύχθηκαν οι νικητές και απονεμήθηκαν τα βραβεία. 

Περιγράφοντας την εμπειρία από τη συμμετοχή της στο διαγωνισμό, η Μαρία Ταξιαρχούλα Στεφανέλλη είπε πως η 2η φάση: «μου προκάλεσε ακόμη εντονότερα το αίσθημα της απόκτησης γνώσης. Ήταν μια εκπαιδευτική εμπειρία με την πλήρη σημασία της λέξης. Είχα την ευκαιρία να δω πως είναι οι χώροι του Πανεπιστημίου, οι διδάσκαλοι αλλά και οι διδάσκοντες. Αξίζει να αναφέρω ότι οι διοργανωτές του διαγωνισμού ενδιαφέρθηκαν για την γνώμη μας, με σκοπό τη μελλοντική βελτίωση των υποστηρικτικών θεμάτων και κατ’ επέκταση τη διευκόλυνση των μελλοντικών συμμετεχόντων μαθητών στο διαγωνισμό. Επιπλέον, δεκαπέντε μαθητές και μαθήτριες, με παρόμοια ενδιαφέροντα μπόρεσαν να γνωριστούν μεταξύ τους, συζητώντας και αποκτώντας περισσότερες απόψεις για κοινά θέματα. Δεν επικρατούσε κλίμα ανταγωνισμού, μα κοινής θέλησης για περαιτέρω εμπειρίες και γνώση. Μαθητές από διαφορετικά μέρη και με ποικίλες συνήθειες ήρθαν σε επαφή με ακόμη περισσότερες οπτικές γωνίες, κάτι μοναδικό, κατά την γνώμη μου. Τέλος, η τελετή βράβευσης ήταν μια όμορφη εκδήλωση, όπου έληξε και η τελική φάση του διαγωνισμού, με επισημότητα και φανερής επιδοκιμασίας από μέρους των διοργανωτών, προς το επίτευγμά μας να φτάσουμε έως αυτό το στάδιο με την αξία μας, υποκινούμενοι από ενδιαφέρον». 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η μαθήτρια Στελλίνα Βόμβα είχε προκριθεί στη 2η φάση και στον περσινό διαγωνισμό, λαμβάνοντας ως επιλαχούσα την 3η θέση για τη Διεθνή Ολυμπιάδα Φιλοσοφίας. Για την εμπειρία της από τον εφετινό διαγωνισμό είπε: «το θέμα του φετινού διαγωνισμού η "Ελπίδα" ήταν ένα θέμα που μας αφορά όλους, κυρίως τους νέους, και θα είναι πάντα επίκαιρο. Έτσι, αποφάσισα να συμμετάσχω, μιας και η "Ελπίδα" μου κίνησε το ενδιαφέρον ώστε να ασχοληθώ με αυτή την έννοια στην καθολική της διάσταση. Η πρώτη φάση του διαγωνισμού ήταν απαιτητική αλλά συνάμα ενδιαφέρουσα. Ο καθένας από τους συμμαθητές μου ξεδίπλωσε τη φαντασία και ανέλυσε τις ιδέες του, εντάσσοντάς τες σε συγκεκριμένα φιλοσοφικά πλαίσια. Από τους δεκάδες μαθητές που έλαβαν μέρος απ' όλη την Ελλάδα, στη δεύτερη φάση περάσαμε δεκαπέντε. Πήγαμε στην Πάτρα όπου κληθήκαμε να γράψουμε ακόμη δύο φιλοσοφικά δοκίμια, το ένα στα ελληνικά και το άλλο σε ξένη γλώσσα. Στη συνέχεια έγινε η τελετή απονομής των επαίνων μας, όπου πήρα την 7η θέση. Ήταν μία πολύ ξεχωριστή εμπειρία και νιώθω πολύ περήφανη που κατάφερα να τη ζήσω, καθώς μου προσέφερε πολλά, τόσο στο γνωστικό όσο και στον συναισθηματικό τομέα. Αυτό που μου άρεσε περισσότερο είναι ότι γνώρισα μαθητές με τους οποίους έχουμε ένα κοινό ενδιαφέρον, καθώς και καθηγητές Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Χαίρομαι που το σχολείο μας στηρίζει και μας βοηθά σε τέτοιου είδους προσπάθειές μας, καθώς είναι ευκαιρίες να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε τις ικανότητές μας». 

Αλλά και μαθητές που συμμετείχαν στην προκριματική φάση του διαγωνισμού, έστω κι αν δεν προκρίθηκαν στους 15 πανελλαδικά πρώτους, διαπίστωσαν πως η συμμετοχή τους είχε θετικές γι’ αυτούς εμπειρίες. Από το Πειραματικό ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου οι μαθητές που συμμετείχαν στην προκριματική φάση ήταν οι εξής: από την Β΄ Λυκείου η Μιχαέλα Βερβέρη και η Ρίκα Κανάρου, και από την Α΄ Λυκείου η Αγγελική Βεντούρη, η Σοφία Τελωνιάτη, ο Άγγελος – Μιχαήλ Δούκας, η Φωτεινή Γιασσά, η Ολυμπία Κολοκυθά, η Ευστρατία Σουφλιά, η Νεφέλη Γκότση, η Μαριάνθη Κουτσκουδή και η Ευστρατία – Μαρία Τρευλάκη – Κοντέλλη. Η τελευταία μάλιστα ήταν επιλαχούσα για την 2η φάση. 

Αξίζει να αναφέρω τι είπαν δύο από τις παραπάνω μαθήτριες. Η Μιχαέλα Βερβέρη υποστήριξε: «η συμμετοχή μου στο διαγωνισμό Φιλοσοφίας αναμφίβολα ήταν μία μοναδική εμπειρία, όχι μόνο λόγω των ευκαιριών διάκρισης, αλλά λόγω της πορείας που ακολουθήσαμε όλοι οι συμμετέχοντες συμμαθητές μου. Αποκόμισα πολλά κέρδη. Ασχολήθηκα με φιλοσοφικά δοκίμια σπουδαίων φιλοσόφων αναφορικά με το θέμα και εντρύφησα σε διάφορες φιλοσοφικές ιδέες. Προβληματίστηκα, διατύπωσα δικές μου απόψεις, εξέτασα κοσμοθεωρίες και βάδισα σε δρόμους σκέψης μακρινούς. Μπορώ να πω πως συνειδητοποίησα και ανακάλυψα πολλές κρυφές πτυχές του κόσμου γύρω μου, τις οποίες θεωρούσα δεδομένες ή ακατάλυτες, αλλά και ότι ανέπτυξα περισσότερο ενδιαφέρον για τη Φιλοσοφία. Ο φετινός διαγωνισμός είχε πολλούς αξιόλογους συμμετέχοντες και γι’ αυτό προέκυψαν και πολλές ισοβαθμίες. Ωστόσο, κατά κοινή ομολογία τόσο εγώ όσο και οι άλλοι συμμαθητές μου εκπροσωπήσαμε το σχολείο μας επάξια. Προσωπικά ευχαριστώ τους καθηγητές μου κ. Αθανάσιο Καλαμάτα και κ. Ιωάννη Αναγνώστου, οι οποίοι με ενθάρρυναν να συμμετάσχω καθοδηγώντας με σε αυτήν την πορεία αναζήτησης». Και η Στρατούλα Σουφλιά σημείωσε: «σε κάθε περίπτωση η συμμετοχή σε έναν διαγωνισμό είναι μια απίστευτη εμπειρία που, εκτός από την περίπτωση της νίκης, εισπράττεις καινούριες γνώσεις πάνω σε κάτι που σου αρέσει. Σίγουρα υπάρχει η πιθανότητα της αποτυχίας, αλλά μόνο και μόνο για το θάρρος που είχες για να δηλώσεις συμμετοχή και η προσπάθεια για να φτάσεις στο τέλος είναι νίκες για σένα. Γι’ αυτούς τους λόγους πήρα και εγώ μέρος σ’ αυτόν τον διαγωνισμό. Δεν σκέφτηκα ούτε μια στιγμή το έπαθλο ή τη διάκριση. Από μικρή μου άρεσε να γράφω για ζητήματα που με απασχολούν. Η προετοιμασία ήταν αρκετά απαιτητική και αφιέρωσα αρκετές ώρες ώστε να μελετήσω το υποστηρικτικό υλικό που μου δόθηκε. Χρειάστηκε αφοσίωση και σκληρή δουλεία για να διαχειριστώ αυτό το υλικό. Την ημέρα διεξαγωγής του διαγωνισμού, από την στιγμή που έπιασα το στυλό στο χέρι μου έδιωξα κάθε άλλη σκέψη από το μυαλό μου και αφέθηκα να γράφω αυτά που πίστευα και αισθανόμουν για την έννοια της ελπίδας. Αμέσως μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων έμαθα τα αποτελέσματα. Δεν πέρασα, αλλά μου αρκεί που προσπάθησα και έδωσα στον εαυτό μου αυτή την ευκαιρία να εκφραστεί. Χάρηκα πάρα πολύ για τις συμμαθήτριές μου που προκρίθηκαν στη 2η φάση του διαγωνισμού. Μέσα μου, όμως, υπήρχε ένα μικρό συναίσθημα λύπης που δεν κατάφερα να προκριθώ και εγώ, κι ίσως υπάρχει ακόμα, αλλά δεν επαναπαύομαι. Του χρόνου, ίσως, ξαναπάρω μέρος σε αυτόν τον διαγωνισμό ή σε κάποιον άλλον και να παλέψω για την πρόκριση. Αν και δεν είναι αυτός ο απώτερος μου σκοπός. Θέλω να πω στα παιδιά που διστάζουν ή ακόμα και να αρνούνται να συμμετάσχουν σε τέτοιους διαγωνισμούς, να τολμούν τη συμμετοχή τους, πιστεύοντας στον εαυτό τους».